Η ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΤΩΝ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ2. Η Αίγυπτος (σελ. 20-30)

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ1. Ελληνική προϊστορία

1.2. O Mυκηναϊκός πολιτισμός: (σελ. 65-75)

2. Η αρχαία Ελλάδα (από το 1100 ως το 323 π.Χ.)

2.1. Ομηρική εποχή (1100-750 π.Χ.), (σελ. 76 – αρχή 77), Ο πρώτος ελληνικός αποικισμός (σελ. 78-80), Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση (σελ. 80-82), Ο πολιτισμός (σελ. 82-83)

2.2. Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ), (σελ. 84-98)

2.3. Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.), (σελ. 98-107 και 109-114): το εισαγωγικό τμήμα και η υποενότητα: η συμμαχία της Δήλου - Αθηναϊκή ηγεμονία (σελ.98-100), Η εποχή του Περικλή (σελ.100-102), ο Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.) (σελ.102-103), Η κρίση της πόλης-κράτους (σελ.103-105), Η πανελλήνια ιδέα (σελ.105), Ο Φίλιππος Β΄ και η ένωση των Ελλήνων (σελ. 105-107), Το έργο του Μ. Αλεξάνδρου (σελ. 109-111), Ο πολιτισμός (σελ. 111-114)

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

1.2. Τα χαρακτηριστικά του Ελληνιστικού κόσμου (σελ. 127- αρχή της σελ. 129) (Διευκρινίζεται ότι οι υποενότητες: Τα βασίλεια της Ανατολής, Τα βασίλεια του Ελλαδικού χώρου, Οι πόλεις –κράτη, Οι συμπολιτείες δεν συμπεριλαμβάνονται στην εξεταστέα ύλη).

2. Ο ελληνιστικός πολιτισμός (σελ. 140-151)

Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΡΩΜΗ

3.3 Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της (σελ.170-172)

3.4. Η συγκρότηση της Ρωμαϊκής πολιτείας-Res publica (σελ. 172-ως αρχή 175)

OI MEΓΑΛΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ2.2. Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες (σελ. 194-196)

Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (1^ος αι. π.Χ. – 3^ος αι. μ.Χ.)Η περίοδος της ακμής (27 π.Χ. – 193 μ.Χ.)

1.1 Η εποχή του Αυγούστου (27 π.Χ.-14 μ.Χ.): Η ισχυροποίηση της κεντρικής εξουσίας (σελ. 206-208), Το πολίτευμα και οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις (σελ. 208-209).

1.2 Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14 – 193 μ.Χ.): το εισαγωγικό τμήμα (σελ. 211-212), Η διοίκηση και το δίκαιο (σελ. 212-214)

H ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ (4^ος - 6^ος αι. μ.Χ.)

1.      1.1. Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας (σελ. 234-236)

1.2. Μ. Κωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής (σελ. 236-239)

1.      1.4. Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους (σελ. 245-247)

1.5. Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους (σελ. 251)

2. Η εποχή του Ιουστινιανού (6^ος αι. μ.Χ.)2.2 Η ελληνοχριστιανική οικουμένη (σελ. 256-258).

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (27 Π.Χ.-193 Μ.Χ.)

— 

—  1^ος αι. π.Χ. Περίοδος Παρακμής

—  Ο ρωμαϊκός στρατός χάνει τον πραγματικό του στόχο- από μέσο εξυπηρέτησης των συμφερόντων της Ρώμης μεταβάλλεται σε μέσο πραγμάτωσης των φιλόδοξων σχεδίων των στρατηγών.

—  Οι πολιτικές συγκρούσεις διεξάγονταν ανάμεσα σε δύο παρατάξεις, τους αριστοκρατικούς, δηλαδή την τάξη των συγκλητικών που κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης και τους δημοκρατικούς, το μεγάλο δηλαδή πλήθος των ελεύθερων πολιτών, που στην πλειοψηφία του αποτελούσε τον όχλο των πόλεων .

—  Με τη μάχη ανάμεσα στον Καίσαρα και τον Πομπηίο στα Φάρσαλα της Θεσσαλίας (48 π.Χ.) ουσιαστικά τελειώνει η περίοδος της Δημοκρατίας. Ο Καίσαρας αναγορεύθηκε ισόβιος δικτάτορας συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες, που του επέτρεψαν να εφαρμόσει ένα συνετό και σπουδαίο πρόγραμμα εσωτερικής πολιτικής. Τη δράση του Καίσαρα σταμάτησαν παλαιοί φίλοι του, που παρέμειναν πιστοί στους θεσμούς του δημοκρατικού πολιτεύματος, ο Κάσσιος Λογγίνος και ο Μάρκος Βρούτος. Ο Αντώνιος ,ο Οκταβιανός και ο Λέπιδος νικούν τους δολοφόνους του Καίσαρα στους Φιλίππους της Μακεδονίας (42 π.Χ.) και στη συνέχεια πολεμούν μεταξύ τους.

—  Μόνος νικητής αναδεικνύεται ο  Οκταβιανός μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο (31 π.Χ.). Στη θέση της δημοκρατίας, ο Οκταβιανός εγκαθίδρυσε ένα ιδιότυπο πολιτειακό σχήμα, ουσιαστικά ένα μοναρχικό καθεστώς που καλυπτόταν πίσω από τίτλους και αξιώματα της δημοκρατικής περιόδου.

Η εποχή του (Οκταβιανού) Αυγούστου (27 π.Χ.-14 μ.Χ.)

-«ο χρυσός αιώνας του Αυγούστου».

1) Ενισχύει την κεντρική εξουσία.

2) Δε δέχτηκε το αξίωμα του δικτάτορα, αλλά άφησε τη σύγκλητο και το λαό να του προσφέρουν όλα τα άλλα αξιώματα, που μόνο με την ψήφο του λαού μπορούσε κάποιος να τα αποσπάσει μέχρι εκείνη τη στιγμή. (ύπατος, του ανθύπατος, δήμαρχος,ιμπεράτορας -ανώτατος στρατιωτικός αρχηγός-, πρώτος πολίτης του κράτους (princeps) και "μέγας αρχιερεύς" (pontifex maximus) -ανώτατος θρησκευτικος άρχοντας-.

3) Δημιουργία συμβουλευτικού σώματος:  το συμβούλιο του αυτοκράτορα

4) επίβλεψη των ηθών, ανήθικη συμπεριφορά => στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων

—  Κύριος υψηλής εποπτείας της διοίκησης του κράτους, της εξωτερικής πολιτικής & των στρατιωτικών ζητημάτων.

—  Δημόσιοι άντρες , συγκλητικοί & ιππείς:  διαχείριση των επιμέρους θεμάτων

—  Αυστηρές προϋποθέσεις, βάσει των οποίων θα μπορούσε κάποιος να εισέλθει στις δύο προνομιούχες τάξεις: ηθική ακεραιότητα, εκπλήρωση στρατιωτικής υπηρεσίας και η μεγάλη περιουσία.

—  Διοίκηση των επαρχιών : ο ίδιος διόριζε τους στρατιωτικούς διοικητές των παραμεθόριων  & προβληματικών επαρχιών, ενώ η σύγκλητος διόριζε τους ανθύπατους, στις υπόλοιπες επαρχίες.

—  Δημιουργία αυτοκρατορικής υπαλληλίας: διοικητικοί αξιωματούχοι με  εκτελεστική εξουσία.

—  Μέτρα για τηναναγέννηση της γεωργίας  & την επαναφορά παλαιών αυστηρών ηθών

—  Εξωραϊσμός της Ρώμης με την κατασκευή οικοδομημάτων

— 
Νέο  Πολίτευμα: Ηγεμονία (Principatus)  - από τον τίτλο του πρώτου πολίτη (princeps)

1)      Ο Οκταβιανός συγκέντρωσε σχεδόν όλες τις εξουσίες στο πρόσωπο του. όπως συνέβαινε άλλοτε με τους βασιλείς. Όταν κάποτε προσποιήθηκε ότι ήθελε να αποχωρήσει από την εξουσία και να παραιτηθεί από τα αξιώματά του, η σύγκλητος τον παρακάλεσε να παραμείνει και τον αναγόρευσε σε Αύγουστο, αποδίδοντάς του έτσι τον τίτλο του σεβαστού και αναγνωρίζοντας του θεϊκές ιδιότητες
Με τις αλλαγές αυτές ουσιαστικά είχε καταλυθεί το δημοκρατικό πολίτευμα, χωρίς να δημιουργηθεί η παραμικρή αντίδραση.

—  Ενίσχυση προσωπικής φρουράς

Α) το μεγαλύτερο μέρος του στρατού στα πιο επικίνδυνα σύνορα, όπως στον Ευφράτη, το Δούναβη, το Ρήνο, σε μόνιμες στρατιωτικές βάσεις(μόλις που επαρκούν για  4.000 χμ συνόρων)

Β) 9 στρατιωτικές μονάδες στη Ρώμη (1000 στρατιώτες η καθεμιά) ως προσωπική φρουρά του πραιτωρίου, όπου ήταν παλαιότερα η έδρα του στρατηγού.

Οι πραιτωριανοί ήταν πιστοί στον αυτοκράτορα, σταδιακά όμως απέκτησαν μεγάλη δύναμη και έγιναν επικίνδυνοι για το κράτος, αφού είχαν τη δυνατότητα να ανεβάζουν και να κατεβάζουν αυτοκράτορες σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Ο στρατός την εποχή του Αυγούστου παρέμεινε πιστός στα καθήκοντά του. Η αριθμητική του δύναμη, ωστόσο, μόλις που επαρκούσε για τη φύλαξη των συνόρων, μήκους περίπου τεσσάρων χιλιάδων χιλιομέτρων.

—  Το νέο πολιτειακό καθεστώς που διαμόρφωσε ο Αύγουστος έδινε το δικαίωμα στον πρώτο πολίτη (princeps) να δρα ως βασιλιάς.και άλλες δυνάμεις στην άσκηση της εξουσίας, όπως η σύγκλητος ή ο στρατός. Πολλές φορές παρενέβαιναν δραστικά στη διοίκηση της αυτοκρατορίας, όταν ο αυτοκράτορας δε διακρινόταν για τις ικανότητές του.
Το πολίτευμα του Principatus ήταν ουσιαστικά μια δυαρχία εξουσιών με παράγοντες λειτουργίας τον πρώτο πολίτη και τη σύγκλητο. Οι αρμοδιότητες όμως των δύο αυτών πολιτειακών παραγόντων δεν ήταν με σαφήνεια καθορισμένες, )]]προστριβές.
Το θέμα εξάλλου της διαδοχής δεν ήταν θεσμοθετημένο.

—  Η κληρονομική διαδοχή ήταν αντίθετη με τη δημοκρατική παράδοση, σύμφωνα με την οποία οι εξουσίες αποκτούνταν με την ψήφο του λαού. Στην αρχή από σεβασμό στο πρόσωπο του αυτοκράτορα ο διάδοχος οριζόταν από τον ίδιο, ενόσω ζούσε, ή ήταν κάποιος από τους συγγενείς του, όταν πέθαινε. Ο ρόλος της συγκλήτου ήταν και εδώ καθοριστικός. Η επικύρωση της εκλογής του αυτοκράτορα από τη σύγκλητο ήταν απαραίτητη.
Γίνεται φανερό ότι ο αυτοκρατορικός θεσμός στο ρωμαϊκό κράτος διέφερε από τον αντίστοιχο θεσμό των ελληνιστικών μοναρχιών και πολύ περισσότερο από εκείνο των Ανατολικών λαών.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ, ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ

Η επαρχία (λατινικά: provincia) ήταν η μεγαλύτερη διοικητική υποδιαίρεση του αρχαίου ρωμαϊκού κράτους, μέχρι την εισαγωγή του συστήματος της τετραρχίας στα τέλη του 3ου αιώνα. Σε επαρχίες ήταν διαιρεμένα όλα τα εκτός ιταλικής χερσονήσου εδάφη. Τα εδάφη της ιταλικής χερσονήσου ονομάζονταν Ιταλία και δεν αποτελούσαν επαρχία, αλλά ενέπιπταν στην άμεση δικαιοδοσία των αρχών της πόλης της Ρώμης.

Περίοδος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας

Επί Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, υπεύθυνη για τη διακυβέρνηση των επαρχιών στο όνομα του λαού της Ρώμης ήταν η Σύγκλητος. Αυτή ασκούσε την εξουσία διορίζοντας τον έπαρχο, συνήθως κάποιον απερχόμενο ύπατο ή πραίτορα της πόλης. Οι πρώτοι στέλνονταν στις επαρχίες που χαρακτηρίζονταν από συχνές εξεγέρσεις ή βαρβαρικές επιδρομές, τις καλούμενες «ανθυπατικές» (επειδή διοικούνταν από ανθύπατο, proconsul, δηλ. απερχόμενο ύπατο). Οι δεύτεροι τοποθετούνταν σε λιγότερο σημαντικές επαρχίες, τις «αντιστρατηγικές» (υπό έναν propraetor).

Οι επαρχίες αυτής της περιόδου είναι οι ακόλουθες (αναφέρεται το έτος που οργανώθηκαν επίσημα ως επαρχίες, όχι αυτό της κατάκτησης):

• 241 π.Χ. - Σικελία¹
• 231 π.Χ. - Κορσική & Σαρδηνία²
• 203 π.Χ. - Γαλατία εντεύθεν των Άλπεων², καταργήθηκε το 42 π.Χ. και ενσωματώθηκε στην Ιταλία
• 197 π.Χ. - Εγγύς Ισπανία² ³ (ανατολική Ιβηρική)
• 197 π.Χ. - Άπω Ισπανία² (νότια και δυτική Ιβηρική)
• 167 π.Χ. - Ιλλυρία² ³
• 146 π.Χ. - Μακεδονία²
• 146 π.Χ. - Αφρική¹, τα εδάφη που κατακτήθηκαν από την Καρχηδόνα
• 129 π.Χ. - Ασία¹, τα παράλια του Αιγαίου και η ενδοχώρα τους
• 120 π.Χ. - Γαλατία πέραν των Άλπεων² και αργότερα Ναρβονική, οι μεσογειακές ακτές της σημερινής Γαλλίας
• 74 π.Χ. - Βιθυνία²
• 74 π.Χ. - Κρήτη και Κυρηναϊκή²
• 66 π.Χ. - Γορδυηνή³, τμήμα του σημερινού Κουρδιστάν
• 64 π.Χ. - Κιλικία και Κύπρος²
• 64 π.Χ. - Συρία² ³, το 72 μ.Χ. επεκτάθηκε ως την Κομμαγηνή
• 51 π.Χ. - Γαλατία Κομητησία, οι κατακτήσεις του Ιουλίου Καίσαρα στην κεντρική και βόρεια Γαλατία
• 30 π.Χ. - Αίγυπτος³
• 29 π.Χ. - Μοισία² ³

¹ Ανθυπατική, ² Αντιστρατηγική, ³ Αυτοκρατορική μετά το 27 π.Χ.

el.wikipedia.org/wiki/Ρωμαϊκή_επαρχί

 

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

1.   Ποιες κοινωνικές τάξεις διαμορφώθηκαν στη Ρώμη μετά τις μεγάλες κατακτήσεις;

(Λίγα λόγια για την κάθε μια )

Οι τάξεις που διαμορφώθηκαν στη ρωμαϊκή κοινωνία ήταν:

α) η τάξη των συγκλητικών,

β) οι ιππείς,

γ) ο λαός της Ρώμης,

δ) οι δούλοι.

Το 2ο αι. π.Χ. οι τάξεις των πλούσιων πολιτών στην αρχαία Ρώμη ήταν δύο:

α) Η τάξη των συγκλητικών. Την τάξη αυτή αποτελούσαν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες. Οικονομική της βάση ήταν τα λατιφούντια , δηλαδή οι πολύ μεγάλες ιδιοκτησίες. (Την ονόμασαν τάξη των συγκλητικών, γιατί από την τάξη αυτή προέρχονταν τα μέλη της συγκλήτου.)

β) Η τάξη των ιππέων. Την τάξη αυτή αποτελούσαν οι «πλούσιοι του χρήματος». Οικονομική της βάση ήταν οι χρηματιστικές επιχειρήσεις, όπως η κατασκευή δημόσιων έργων, ο δανεισμός χρημάτων, η εκμετάλ­λευση των φόρων που πλήρωναν οι κατακτημένες περιοχές (δημοσιώνες)

    Ο «λαός της Ρώμης».

Πρόκειται για την τρίτη τάξη της ρωμαϊκής κοινωνίας, που ήταν η πολυπληθέστερη και περιλάμβανε ακτήμονες αγρότες, μικροτεχνίτες και εργάτες, οι οποίοι δεν είχαν μόνιμη απασχόληση, επομένως ούτε μόνιμο εισόδημα Ο «λαός» επιβίωνε χάρη στις δωρεές των πλουσίων και τις κρατικές διανομές τροφίμων. Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης είχαν ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι του λαού να χάνουν την πολιτική τους συνείδηση και να πουλούν ακόμη και την ψήφο τους.

 Οι δούλοι.

Οι δούλοι στην αρχαία Ρώμη αποτελούσαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Δεν είχαν δικαιώματα και, σύμφωνα με το ρωμαϊκό δίκαιο, ήταν res, δηλαδή πράγματα. Η ζωή τους ήταν άθλια και οι συνθήκες δουλειάς απάνθρωπες. Ήταν ιδιοκτησία των κυρίων τους, οι οποίοι είχαν επάνω τους δικαίωμα ζωής και θανάτου. Οι δούλοι αντιδρούσαν με παραμέληση της εργασίας τους (παθητική αντίσταση) και μικροεξεγέρσεις.

2.      Τι θέλησε να καταπολεμήσει ο Κάτων ο Τιμητής; Ποια μέτρα πήρε; Πέτυχε ή όχι;              

    Ο Κάτων προσπάθησε να καταπολεμήσει την διαφθορά που υπήρχε στην ρωμαϊκή κοινωνία. Για να το κατορθώσει αυτό

α) επέβαλε μεγάλους φόρους στα είδη πολυτελείας,

β) έδιωξε από την σύγκλητο και από τα άλλα αξιώματα εκείνους που δεν ήταν άξιοι,  

γ)καταπολέμησε την ελληνική μόρφωση και τις συνθήκες της ανατολής γιατί πίστευε πως όλα αυτά συντελούσαν στην ηθική κατάπτωση των Ρωμαίων.

3.      Με ποιους τρόπους έγινε η γνωριμία των Ρωμαίων με τον ελληνικό πολιτισμό;               Ποιο το αποτέλεσμα;

Η γνωριμία των Ρωμαίων με τον ελληνικό πολιτισμό άρχισε από τον 4ο αι. π.Χ., μέσω της επικοινωνίας με τις ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας, και ολοκληρώθηκε με την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους {146 πΧ), ως εξής:

α) Πολλοί μορφωμένοι Έλληνες σύρθηκαν στην Ιταλία ως δούλοι και έγιναν οικιακοί βοηθοί στα σπίτια των πλούσιων Ρωμαίων.

β) Πολλοί «ελεύθεροι» Έλληνες, γιατροί, ρήτορες, δάσκαλοι κ.ά. εγκατα­στάθηκαν στη Ρώμη για να εργαστούν.

γ) Πολλοί Ρωμαίοι, αντίστροφα, επισκέφτηκαν την Ελλάδα, είτε ως έμποροι είτε ως στρατιώτες, αλλά και ως θαυμαστές του μεγάλου πολιτισμού της.

δ) Η ελληνική γλώσσα είχε διαδοθεί τόσο στη Ρώμη, ώστε «κάθε Ρωμαίος που ήθελε να θεωρείται μορφωμένος έπρεπε να ξέρει ελληνικά»

ε) Η ελληνική λογοτεχνία συγκίνησε τους Ρωμαίους και συνέβαλε απο­φασιστικά τόσο στην καλλιέργεια της λατινικής γλώσσας όσο και στην ανάπτυξη της λατινικής λογοτεχνίας.

4.      Τι ονόμαζαν με τον όρο «Επαρχία» οι Ρωμαίοι; Ποιοι τις εκμεταλλεύονταν;

4)    Με τον όρο « επαρχία » οι Ρωμαίοι ονόμαζαν κάθε κατακτημένη περιοχή εκτός Ιταλίας . Τις επαρχίες τις εκμεταλλεύονταν, με ποικίλους τρόπους, πολλοί:

α) Ο νικητής στρατηγός που κυρίευε την επαρχία (λάφυρα, αιχμάλωτοι για να πουληθούν ως δούλοι),

β) Ο διοικητής της επαρχίας (αρπαγές και λεηλασίες δημόσιων θησαυρών

και ναών, αναγκαστικές εισφορές κ.ά.).

γ) Οι δημοσιώνες (=φοροεισπράκτορες) σε συνδυασμό με τη βαριά φορολογία,

δ) Οι τοκογλύφοι.

5.      Αγροτικός νόμος: α) Ποιος ο εισηγητής του;

β) Ποιο το περιεχόμενο του; γ) Ποιος ο στόχος του;

5) Τον αγροτικό νόμο τον πρότεινε ο Τιβέριος Γράκχος . Σύμφωνα με αυτόν α) ο αρχηγός κάθε οικογένειας είχε το δικαίωμα να κατέχει ως 500 πλέθρα δημόσιας  γης και ακόμη 250 πλέθρα για κάθε ενήλικο γιο της οικογένειας .Η συνολική ιδιοκτησία της οικογένειας δεν έπρεπε να ξεπερνά τα 1000 πλέθρα . β) η υπόλοιπη δημόσια γη μοιραζόταν σε κλήρους των 30 πλέθρων που μοιραζόταν στους ακτήμονες.

6.      Τι ήταν το αγροτικό ζήτημα και τι συνέπειες είχε για τη Ρώμη;

 Το αγροτικό ζήτημα ήταν ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που απασχόλησαν την Ρώμη τον 2° αιώνα πχ .Τα μεγάλα αγροκτήματα απορρόφησαν τις μικρές ιδιοκτησίες και χρησιμοποιούσαν στις καλλιέργειες δούλους. Σαν συνέπεια είχε την καταστροφή της μεσαίας τάξης που την αποτελούσαν αγρότες και που είχαν μεταβληθεί σε ένα πλήθος άνεργων και άπορων και δυσαρεστημένων πολιτών.

7.      Σιτικός νόμος:    α) Ποιος ο εισηγητής του;

β) Τι καθόριζε;

Εισηγητής ο Γάιος Γράκχος. Οι φτωχοί της Ρώμης να αγοράζουν το σιτάρι σε χαμηλή τιμή

8.Δικαστικός νόμος:      α) Ποιος ο εισηγητής του;

β) Τι καθόριζε;

Εισηγητής ο Γάιος Γράκχος. Ως τότε στα δικαστήρια δίκαζαν μόνο οι συγκλητικοί .Τώρα με την μεταρρύθμιση μαζί με τους συγκλητικούς μπορούσαν να δικάζουν και οι ιππείς . Έτσι τώρα περιορίστηκε η ισχύς των συγκλητικών ενώ οι ιππείς απέκτησαν μεγάλη πολιτική δύναμη .

9.Συμμαχικός νόμος:      α) Ποιος ο εισηγητής του;

β) Τι καθόριζε;

γ) Ποιοι αντιτάχθηκαν σ αυτόν;

         Εισηγητής ο Γάιος Γράκχος. Το περιεχόμενο του συμμαχικού νόμου ήταν πως ο Γάιος Γράκχος για να κερδίσει την υποστήριξη των Ιταλών συμμάχων πρότεινε να τους παραχωρηθεί το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη .Σε αυτό αντέδρασαν α) οι ιππείς γιατί φοβήθηκαν τον ανταγωνισμό των Ιταλών επιχειρηματιών, β) αντέδρασαν οι ακτήμονες γιατί φοβήθηκαν ότι θα αποκτήσουν ανταγωνιστές στη απόκτηση γης και θα έχαναν το αποκλειστικό δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη .

http://pilavakis.tripod.com/byzantini.htm

Τιβέριος Σεμπρώνιος Γράκχος περίπου 162-133 π.X. - Γάιος Σεμπρώνιος Γράκχος περίπου 154-121 π.X.

Θυσία στα δίκαια του λαού

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  21/12/2003 00:00, ΤΟ ΒΗΜΑ

 

Οι αδελφοί Γράκχοι, ρωμαίοι πολιτικοί, ήταν γιοι του Τιβέριου Σεμπρώνιου Γράκχου (περίπου 220-150 π.X.), ο οποίος είχε χρηματίσει πραίτωρ και ύπατος, και της Κορνηλίας, κόρης του Σκιπίωνος του Αφρικανού του πρεσβύτερου, νικητή του Αννίβα. Οταν πέθανε ο σύζυγός της, η Κορνηλία ήταν ακόμη νέα αλλά δεν θέλησε να ξαναπαντρευτεί. Απέρριψε ακόμη και την πρόταση του Πτολεμαίου Δ' της Αιγύπτου και αφοσιώθηκε στην ανατροφή των τριών παιδιών της - είχε και μία κόρη - τα οποία είχαν επιζήσει από τα δώδεκα που είχε φέρει στον κόσμο.

Εχει καταστεί παροιμιώδης η απάντηση που έδωσε η Κορνηλία σε κάποια πλούσια πατρικία η οποία καμάρωνε για τα κοσμήματά της. «Τα δικά μου κοσμήματα» της είπε «είναι τα παιδιά μου».
Οι δύο γιοι της, ο Τιβέριος και ο Γάιος, έχοντας μεγαλώσει σε αριστοκρατικό αλλά φιλελεύθερο περιβάλλον και έχοντας λάβει μόρφωση από τους καλύτερους δασκάλους, ασχολήθηκαν από πολύ ενωρίς με τα κοινά. Με τη διαφορά ότι οι αδελφοί Γράκχοι δεν υπερασπίστηκαν την τάξη των πατρικίων, στην οποία ανήκαν, αλλά την τάξη των φτωχών, των πληβείων.
Πατρίκιοι και πληβείοι
Μετά από έναν αιώνα νικηφόρων πολέμων - με τελευταίον τον Γ' Καρχηδονιακό - η ισχύς και ο πλούτος της Ρώμης αυξήθηκαν, χωρίς ωστόσο να βελτιωθεί και η οικονομική κατάσταση των ασθενέστερων τάξεων. Αντίθετα, η αύξηση του ager publicus, της δημόσιας κτηματικής περιουσίας, διηύρυνε την ψαλίδα ανάμεσα στους μεγαλοκτηματίες και στους μικροκαλλιεργητές. Οι συγκλητικοί, η αφρόκρεμα της ανώτερης κοινωνικής τάξης που κυβερνούσε τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία, μοιράζονταν μεταξύ τους τις μεγάλες εκτάσεις του Δημοσίου με τη δικαιολογία ότι αυτοί είχαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν δούλους για τις καλλιέργειες προϊόντων που τροφοδοτούσαν τις αγορές. Επιπλέον οι μικροκτηματίες, που επί έναν αιώνα είχαν επανδρώσει τον ρωμαϊκό στρατό, φεύγοντας για τον πόλεμο άφηναν τα χωράφια τους στο έλεος του πλούσιου γείτονα ο οποίος στην αρχή δάνειζε την ακέφαλη οικογένεια και μετά έπαιρνε το κτήμα αφού τα χρέη δεν μπορούσαν να εξοφληθούν. Ετσι, όσοι στρατιώτες γύριζαν στην πατρίδα δεν έβρισκαν ούτε κτήμα ούτε καν σπίτι. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργήθηκαν ολόκληρες στρατιές ακτημόνων πλέον αγροτών που πολιορκούσαν τη Ρώμη.
Οταν λοιπόν ο μεγαλύτερος γιος της Κορνηλίας, ο Τιβέριος, εξελέγη το 134 π.X. δήμαρχος (tribunus plebis), δηλαδή εκπρόσωπος των πληβείων, πρώτος στόχος του ήταν η αγροτική μεταρρύθμιση.
Ο Τιβέριος θέλησε να βελτιώσει τους υπάρχοντες αγροτικούς νόμους - οι οποίοι είχαν και αυτοί περιπέσει σε αχρησία. H πρότασή του ήταν να μην μπορούν οι κάτοχοι μεγάλων κτημάτων (latifundia) να πάρουν από τη δημόσια αγροτική περιουσία περισσότερα από 1.000 jugera (jugerum, ρωμαϊκή μονάδα μέτρησης επιφανείας ίση προς 2.524 τ.μ.), το δε υπόλοιπο της δημόσιας κτηματικής περιουσίας να μοιραζόταν ανά 30 jugera σε φτωχές οικογένειες αγροτών με το δικαίωμα να τα κληροδοτούν στους απογόνους τους, όχι όμως και να τα πουλάνε. Με τον τρόπο αυτόν ο Τιβέριος απέκλειε τη δυνατότητα να εκβιάζονται οι μικροκτηματίες και να πουλάνε την περιουσία τους στους μεγαλοκτηματίες. Για την επίβλεψη της εφαρμογής του νόμου ο Τιβέριος πρότεινε τη σύσταση τριμελούς επιτροπής με μονοετή θητεία η οποία θα εκλεγόταν από λαϊκή συνέλευση.
Πτώματα στον Τίβερη
Οπως ήταν αναμενόμενο, η Σύγκλητος αντέδρασε αρνητικά στην αγροτική μεταρρύθμιση του Τιβέριου και έπεισε έναν άλλον δήμαρχο, τον Οκτάβιο, να κάνει χρήση του δικαιώματος της αρνησικυρίας κατά την ψήφιση του νόμου. Τότε ο Τιβέριος βρήκε τρόπο ώστε ο Οκτάβιος να εκπέσει του αξιώματός του, οπότε αυτός μπόρεσε να περάσει τον νόμο του (Lex Sempronia Ι). Παρά τη νίκη του ο Τιβέριος κατηγορήθηκε για αυθαιρεσία επειδή, μολονότι υπήρχε η νομική διαδικασία, κανένας δήμαρχος ως τότε δεν είχε την τύχη του Οκτάβιου.
Το μένος των πατρικίων εναντίον του ξέσπασε όταν, με συμμάχους τον αδελφό του Γάιο και τον πεθερό του Αππιο Κλαύδιο, ο Τιβέριος ζήτησε να παραχωρηθεί στους φτωχούς αγρότες το κληροδότημα που είχε αφήσει στον λαό της Ρώμης ο Ατταλος Γ' ώστε να μπορέσουν να αγοράσουν τα απαραίτητα εργαλεία για να καλλιεργήσουν τη γη που τους είχε παραχωρηθεί.
H αντίδραση στην πρόταση του Τιβέριου ήταν τόσο βίαιη που έφθασε ως τη δολοφονία του. H Σύγκλητος κατηγόρησε τον Τιβέριο ότι ήθελε να επιβάλει τυραννίδα και κατά τη διάρκεια μιας λαϊκής συνέλευσης όπου θα μιλούσε (ο Τιβέριος) οι ενοχλημένοι από τις φιλολαϊκές προτάσεις του συγκλητικοί έστειλαν εναντίον του ένα δήθεν εξαγριωμένο πλήθος πολιτών. Ο Τιβέριος δολοφονήθηκε μαζί με άλλους τριακόσιους οπαδούς του και τα πτώματά τους ρίχθηκαν στον Τίβερη.
H προσπάθεια συνεχίζεται
Μετά τη δολοφονία του Τιβέριου το 133 π.X. ο Γάιος Σεμπρώνιος, λαμπρός ρήτορας και με εξαίρετη μόρφωση και αυτός, παρά τα 21 του χρόνια μπήκε στον πολιτικό στίβο για να συνεχίσει το έργο του αδελφού του. Ως μέλος της τριμελούς επιτροπής για την εφαρμογή του νόμου του Τιβέριου ο Γάιος στάλθηκε ως επιθεωρητής στη Σαρδηνία. Ο στόχος του όμως ήταν να εκλεγεί δήμαρχος.
Τον Δεκέμβριο του 124 π.X. ο Γάιος Γράκχος εξελέγη δήμαρχος και αμέσως έδωσε δείγματα των πολιτικών του ικανοτήτων. Οι σπουδαιότερες μεταρρυθμίσεις του Γάιου Γράκχου ήταν τρεις:
Ο Αγροτικός Νόμος (Lex Sempronia ΙΙ), με τον οποίο βελτίωσε τον νόμο του αδελφού του εντάσσοντας σε αυτόν και δημόσια έργα, κυρίως δρόμους.
Ο Νόμος των Σιτηρών (Lex Frumentaria), με τον οποίο οι πληβείοι μπορούσαν να προμηθεύονται σιτάρι από τις δημόσιες αποθήκες στο μισό της τιμής του εμπορίου.
Ο Δικαστικός Νόμος (Lex Judiciaria), με τον οποίο ο Γάιος αφαίρεσε από τους συγκλητικούς τη δικαστική εξουσία και την έδωσε στους Ιππείς (Equites), τμήμα της τάξης των πατρικίων που δεν ασκούσε την πολιτική από προσωπική επιλογή, άρα παρείχε κάποια εγγύηση αμεροληψίας.
Με αυτούς τους νόμους η ισχύς του Γάιου Γράκχου αυξήθηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε η Σύγκλητος έμοιαζε εντελώς αποδυναμωμένη. Ο Γάιος ήταν ο εκλεκτός του λαού και γι' αυτό κανένας δεν τόλμησε να φέρει αντίρρηση όταν αυτός έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος και τον επόμενο χρόνο.
Το τέλος των μεταρρυθμίσεων
Στη νέα του θητεία ο Γάιος εφάρμοσε δύο ακόμη σημαντικές μεταρρυθμίσεις: έναν νόμο ο οποίος ρύθμιζε διοικητικά τις νέες αποικίες και έναν άλλον με τον οποίο πρότεινε να αναγνωριστούν ως ρωμαίοι πολίτες όλα τα λατινικά φύλα της ιταλικής χερσονήσου.
Ο δεύτερος νόμος δεν βρήκε καθόλου σύμφωνους τους ρωμαίους πληβείους, οι οποίοι φοβήθηκαν ότι θα έχαναν τα δικά τους προνόμια. Ετσι, όταν τον Δεκέμβριο του 122 π.X. έληξε η θητεία του, ο Γάιος απέτυχε να εκλεγεί για τρίτη φορά δήμαρχος. H Σύγκλητος αποφάσισε να οργανώσει την αντεπίθεσή της. Αφορμή ήταν η αποικία της Καρχηδόνας, την οποία ο Γάιος ήθελε να βοηθήσει να ορθοποδήσει μετά την καταστροφή που είχε υποστεί κατά τον Γ' Καρχηδονιακό πόλεμο. Οι συγκλητικοί φανάτισαν το πλήθος εναντίον αυτού του σχεδίου λέγοντας ότι οι θεοί ήταν αντίθετοι σε μια τέτοια ιδέα.
Στις αρχές του 121 π.X. ο Γάιος οργάνωσε διαδήλωση υπέρ της αποικίας και ένας οπαδός του σκότωσε κάποιον της φρουράς του φιλοσυγκλητικού δημάρχου Λεύκιου Οπίμιου επειδή είχε ξεστομίσει βρισιές εναντίον των πληβείων. Ο Γάιος κλήθηκε στη Σύγκλητο να λογοδοτήσει για το συμβάν αλλά αυτός προτίμησε να καταλάβει με τους οπαδούς του τον Αβεντίνο λόφο, παραδοσιακό άσυλο των πληβείων. Μολονότι οι πληβείοι πρότειναν να προσπαθήσουν να λύσουν τη διαφορά ειρηνικά, ο Οπίμιος επιτέθηκε εναντίον του Αβεντίνου. Ο Γάιος τραυματίστηκε στο πόδι και ικέτευσε έναν δούλο του να τον σκοτώσει για να μην πέσει στα χέρια των εχθρών του. Το κεφάλι του Γάιου ρίχθηκε στον Τίβερη και τις επόμενες ημέρες σφαγιάστηκαν γύρω στις 3.000 οπαδοί του.
Με τον θάνατο και του δεύτερου Γράκχου και τις εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν τελείωσαν και οι μεταρρυθμίσεις στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία. H αγροτική μεταρρύθμιση έληξε και τυπικά το 119 π.X. με τη διάλυση της τριμελούς επιτροπής. H Σύγκλητος είχε νικήσει τους πληβείους και ξανάγινε παντοδύναμη.

Τῶν δὲ νόμων, οὓς εἰσέφερε τῷ δήμῳ χαριζόμενος καὶ καταλύων τὴν σύγκλητον, ὁ μὲν ἦν κληρουχικός, διανέμων τοῖς πένησι τὴν δημοσίαν· ὁ δὲ στρατιωτικός, ἐσθῆτά τε κελεύων δημοσίᾳ χορηγεῖσθαι καὶ μηδὲν εἰς τοῦτο τῆς μισθοφορᾶς ὑφαιρεῖσθαι τῶν στρατευομένων, καὶ νεώτερον ἐτῶν ἑπτακαίδεκα μὴ καταλέγεσθαι στρατιώτην· ὁ δὲ συμμαχικός, ἰσοψήφους ποιῶν τοῖς πολίταις τοὺς Ἰταλιώτας· ὁ δὲ σιτικός, ἐπευωνίζων τοῖς πένησι τὴν ἀγοράν· ὁ δὲ δικαστικός, ᾧ τὸ πλεῖστον ἀπέκοψε τῆς τῶν συγκλητικῶν δυνάμεως. μόνοι γὰρ ἔκρινον τὰς δίκας, καὶ διὰ τοῦτο φοβεροὶ τῷ τε δήμῳ καὶ τοῖς ἱππεῦσιν ἦσαν· ὁ δὲ τριακοσίους τῶν ἱππέων προσκατέλεξεν αὐτοῖς οὖσι τριακοσίοις, καὶ τὰς κρίσεις κοινὰς τῶν ἑξακοσίων ἐποίησε
Τιβέριος και Γάιος Γράκχοι
Συγγραφέας: Πλούταρχος
Βίοι Παράλληλοι